Kasalukuyan
Gerero'y[1] namangha nang ito'y marinig pinagbaling-baling sa gubat ang titig; nang walang makit'ay hinintay umulit, 'di naman nalao'y nagbagong humibik.
Ang bayaning Moro'y lalo nang namaang, "Sino'ng nananaghoy sa ganitong ilang?" lumapit sa dakong pinanggagalingan ng buntung-hininga't pinakimatyagan.
Inabutan niya'y ang ganitong hibik[2]: "Ay, mapagkandiling amang iniibig! Bakit ang buhay mo'y naunang napatid, ako'y inulila sa gitna ng sakit?"[3]
"Kung sa gunita ko'y pagkuru-kuruin ang pagkahulog mo sa kamay ng taksil, parang nakikita ang iyong narating ... parusang marahas na kalagim-lagim."
"At alin ang hirap na 'di ikakapit sa iyo ng Konde Adolfong malupit? Ikaw ang salamin sa Reyno ng bait, pagbubutunan ka ng malaking galit."
"Katawan mo ama'y parang namamalas ngayon ng bunso mong lugami sa hirap; pinipisan-pisan at iwinawalat ng pawa ring lilo't berdugo ng sukab."
"Ang nagkahiwalay na laman mo't buto, kamay at katawang nalayo sa ulo, ipinaghagisan niyong mga lilo at walang maawang maglibing ng tao."
"Sampu ng lingkod mo't mga kaibigan, kung kampi sa lilo'y iyo nang kaaway; ang 'di nagsaiyo'y natatakot namang bangkay mo't ibao't maparurusahan."
"Hanggang dito ama'y aking naririnig, nang ang iyong ulo'y itapat sa kalis; ang panambitan mo't dalangin sa Langit[4], na ako'y maligtas sa kukong malupit."
"Ninanasa mo pang ako'y matabunan, ng bangkay sa gitna ng pagpapatayan[5], nang huwag mahulog sa panirang kamay ng Konde Adolfong higit sa halimaw."
"Pananalangin mo'y 'di pa nagaganap, sa liig mo'y biglang nahulog ang tabak; nasnaw sa bibig mong huling pangungusap ang "Adiyos, bunso"'t buhay mo'y lumipas."
"Ay, amang ama ko! Kung magunam-gunam — madla mong pag-irog at pagpapalayaw[6], ipinapalaso ng kapighatian — luha niring pusong sa mata'y nunukal[7]."
"Walang ikalawang ama ka sa lupa sa anak ng kandong sa pag-aaruga; ang munting hapis kong sumungaw sa mukha, sa habag mo'y agad nanalong[8] ang luha."
"Ang lahat ng tuwa'y natapos sa akin, sampu niring buhay ay naging hilahil; ama ko'y hindi na malaong hihintin ako't sa payapang baya[9]'y yayakapin."[10]
Sandaling tumigil itong nananangis binigyang-panahong luha'y tumagistis niyong naaawang Morong nakikinig ... sa habag ay halos magputok ang dibdib.
Tinutop ang puso at saka nagsaysay, "Kailan," aniya, "luha ko'y bubukal ng habag kay ama at panghihinayang para ng panaghoy ng nananambitan?"[11]
"Sa sintang inagaw ang itinatangis, dahilan ng aking luhang nagbabatis; yao'y nananaghoy dahil sa pag-ibig sa amang namatay na mapagtangkilik."
"Kung ang walang patid na ibinabaha ng mga mata ko'y sa hinayang mula — sa mga palayaw ni ama't aruga[12] — malaking palad ko't matamis na luha."
"Ngunit ang nananahang maralitang tubig ... sa mukha't dibdib ko'y laging dumidilig, kay ama nga galing dapuwa't sa bangis, hindi sa andukha at pagtatangkilik."
"Ang matatawag kong palayaw sa akin ng ama ko'y itong ako'y pagliluhin, agawan ng sinta't panasa-nasaing lumubog sa dusa't buhay ko'y makitil."
"May para kong anak na napanganyaya, ang layaw sa ama'y dusa't pawang luha, hindi nakalasap kahit munting tuwa sa masintang inang pagdaka'y nawala!"
Napahinto rito't narinig na muli ang panambitan niyong natatali, na ang wika'y "Laurang aliw niring budhi, paalam ang abang kandong ng pighati."
"Lumagi ka nawa sa kaligayahan, sa harap ng 'di mo esposong katipan; at huwag mong datnin yaring kinaratnan, ng kasing nilimot at pinagliluhan."[13]
"Kung nagbangis ka ma't nagsukab sa akin, mahal ka ring lubha dini sa panimdim; at kung mangyayari, hanggang sa malibing, ang mga buto ko, kita'y sisintahin."
|
Orihinal
Guerrero,i, namanghâ nang ito,i, marin͠gig, pinabaling-baling sa gúbat ang titig, nang ualang maquita,i, hinintay umulit, dî namán nala,i, nag bagong humibíc.
Ang bayaning moro,i, lalò nang namaáng "sinong nananaghóy sa ganitóng iláng?" lumapit sa dacong pinan͠gagalingan nang buntóng hinin͠ga,t, pinaquimatyagán.
Inabutan niya,i, ang ganitóng hibic ¡ay mapagcandiling Amáng ini-ibig! ¿baquit ang búhay mo,i, na unang napatid, aco,i, inolila sa guitnâ nang sáquit?
Cong sa gunitâ co,i, pagcuru-curuin ang pagcahulog mo sa camay nang tacsíl, parang naquiquita ang iyóng naratíng parusang marahás na calaguim-laguim.
At alin ang hirap na dî icacapit sa iyó nang Duque Adolfong malupit icao ang salamín sa Reino nang bait pagbubuntuhang ca nang malaquing gálit.
Catao-an mo Amai,i, parang namamalas n͠gayón nang bunsô mong iugami sa hirap pinipisang-pisang at iniuaualat nang pauâ ring lilong verdugo nang sucáb.
Ang nagcahiualay na lamán mo,t, butó, camay at catao-áng nálayô sa úlo, ipinag-haguisan niyaóng mga lilo at ualang maauang maglibing na tauo.
Sampo nang lincód mo,t, m͠ga cai-bigan cong campi sa lilo,i, iyo nang ca-auay, ang dî nagsi-ayo,i, natatacot naman bangcay mo,i, ibaó,t, mapaparusahan.
Hangan dito ama,i, aquing naririn͠gig, nang ang iyóng úlo,i, tapát sa caliz ang panambitan mo,t, dalan͠gin sa Lan͠git na aco,i, maligtás sa cucóng malupít.
Ninanásà mo pang acó,i, matabunan n͠g bangcay sa guitnâ n͠g pagpapatayan, nang houag mahúlog sa panirang camay ng Conde Adolfong higuit sa halimao.
Pananalan͠gin mo,i, dî pa nagaganáp sa li-ig mo,i, bigláng nahulog ang tabác naanáo sa bibig mong hulíng pan͠gun͠gusap, ang "adios bunso,t," búhay mo,i, lumipas.
¡Ay amang amá co! cong magunam-gunam madlâ mong pag irog at pagpapalayao ipinapalaso n͠g capighatian luhà niyaring púsòng sa mata,i, nunucál.
Ualáng icalauáng amá ca sa lupà sa anác na candóng ng pag-aarugâ ang munting hápis cong sumungao sa muc-hâ, sa habág mo,i, agad nanálong ang lúhâ.
Ang lahat ng toua,i, natapos sa aquin, sampô niyaring búhay ay naguing hilahil, amá co,i, hindî na malaong hihintín aco,i, sa payapang baya,i, yayacapin.
Sandaling tumiguil itóng nananangis, binig-yáng panahón lúha,i, tumaguistís niyaóng na aauang morong naquiquinyig, sa habág ay halos mag putóc ang dîbdib.
Tinutóp ang púsò at saca nag say-say 'cailan a iya lúha co,i, bubucál n͠g habág cay amá at panghihinayang para ng panaghóy ng nananambitan?
Sa sintáng inagao ang itinatan͠gis, dahilán n͠g aquing lúhang nagbabatis yaó,i, nananaghóy dahil sa pag-ibig sa amang namatáy na mapagtang-quilic.
Cun ang ualang patid na ibinabahá. n͠g m͠ga mata ko,i, sa hinayang mulà sa m͠ga palayao ni amá,t, arugà malaquíng pálad co,t, matamís na luhà.
N͠guni,t, ang nanaháng maralitang túbig sa muc-hâ,t, dibdib cong laguing dumidilig cay amá n͠ga galing dapoua,t, sa ban͠gís hindî sa anduca, at pagtatang-quilic.
Ang matatauag cong palayo sa aquin n͠g amá co,i, tóng acó,i, pagliluhin, agauan n͠g sintá,t, panasa-nasaing lumubóg sa dusa,t, búhay co,i, maquitil.
¡May para cong anác na napanganyayá ang layao sa amá,i, dusa,t, pauang lúhà hindi nacalasáp kahit munting touà sa masintang ináng pagdaca,i, naualà!
Napahintô rito,t, narin͠gig na mulî ang pananambitan niyaóng natatalî, na ang uica,i, "Laurang aliu niyaring budhî pa-alam ang abáng candóng n͠g paghati.
Lumaguì ca naua sa caligayahan sa haráp n͠g dîmo esposong catipán, at houag mong datnín yaring quinaratnán n͠g casign linimot, at pinagliluhan.
Cong nagban͠gis cama,t, nagsucáb sa aquin, mahal ca rin lubha dini sa panimdím, at cong mangyayari hangáng sa malibíng ang m͠ga butó co quita,i, sisintahín.
|